Miriam Bryson – Mantelzorg is geen doekje voor het bloeden

Steeds vaker hoor ik: “We moeten het met z’n allen doen.” En meestal wordt daar dan mee bedoeld: minder formele zorg, meer inzet van het netwerk, meer beroep op mantelzorgers en vrijwilligers. Die beweging naar de ‘voorkant’ van de zorg, zoals het zo mooi heet, is al even ingezet. Begrijp me niet verkeerd: ik geloof in de kracht van mensen. In netwerken, in gemeenschapszin. Maar ik maak me ook ernstig zorgen.

Bezuinigingen raken mantelzorgers direct

Want wat ik zie, is dat die beweging naar de voorkant gepaard gaat met forse besparingen aan de achterkant: bij de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). En het wrange is – die bespaarde middelen keren zelden of nooit terug naar waar het geld juist nodig is: bij de mensen die dagelijks onbezoldigd het verschil maken in het leven van hun medemens. De mantelzorgers én vrijwilligers.

Laat ik het scherp zeggen: wat er nu gebeurt, is dat bezuinigd wordt op de mantelzorgwaardering en dat niet méér wordt geïnvesteerd in ondersteuning voor mantelzorgers. Terwijl zij steeds meer zorg moeten opvangen die de formele zorg niet langer kan bieden, krijgen ze in plaats van erkenning juist minder steun. Dit is geen oplossing, dit is symptoombestrijding.

Waardering is meer dan geld

En nee – ik pleit niet per se voor een financiële vergoeding. Waardering zit wat mij betreft niet in geld, maar in de ondersteuning die je als gemeente of organisatie biedt. In het zorgen dat de mensen die zorgen niet zelf omvallen. In tijdige informatie, goed advies, respijtzorg en begeleiding. Dát is echte waardering.

We leven in een samenleving waarin omzien naar elkaar geen vanzelfsprekendheid meer is. Toch leunen we als overheid en als samenleving steeds vaker op die mensen die het wél doen. En zolang dat het antwoord blijft op maatschappelijke vraagstukken – eigen kracht, zelfredzaamheid, participatie – dan moeten we ook durven investeren in die burgers die het verschil maken.

Korte termijn denken is geen oplossing

Het is onbegrijpelijk dat besparingen die worden gerealiseerd in de Zvw en Wlz niet terugvloeien naar het maatschappelijk veld. Gemeentes staan voor grote uitdagingen. Een grotere vraag neerleggen bij de samenleving, zonder dat deze extra ondersteund wordt, is een onmogelijk opdracht.

Ik weet dat keuzes maken in gemeentebegrotingen geen makkelijke taak is. Elke euro kun je maar één keer uitgeven. Maar sommige keuzes zijn wél principieel. Besparen op de maatschappelijke ondersteuning van mensen is niet slim – het is korte termijn denken. Want als bijvoorbeeld mantelzorgers uitvallen, dan keert de zorgvraag dubbel en dwars terug. Naar het systeem dat die zorgvraag juist niet meer aankan.

Dus laten we ophouden met mantelzorgers te behandelen als gratis verlengstuk van de formele zorg. Laten we erkennen dat zij onmisbaar zijn. En ze dan ook behandelen als zodanig: met respect, goede ondersteuning en daarmee structurele waardering.

Dat is geen luxe. Dat is noodzaak.

Miriam Bryson is directeur-bestuurder bij BredaMantelzorg.